Net billing - fotowoltaika na nowych zasadach

W ostatnich latach fotowoltaika stała się jednym z najpopularniejszych sposobów na obniżenie rachunków za prąd i zwiększenie niezależności energetycznej gospodarstw domowych. Dynamiczny rozwój technologii oraz wsparcie ze strony programów rządowych, takich jak „Mój Prąd”, przyczyniły się do wzrostu liczby instalacji PV na dachach polskich domów.

Wprowadzenie od 1 kwietnia 2022 roku nowych zasad rozliczania energii, takich jak system net billing, znacząco wpłynęło na sposób funkcjonowania prosumentów. Zmiany te wymagają od właścicieli instalacji fotowoltaicznych lepszego zrozumienia mechanizmów rynkowych oraz dostosowania się do nowych realiów energetycznych.

Z poniższego artykułu dowiesz się na czym polega net billing, jaka jest różnica pomiędzy poprzednio i obecnie obowiązującym systemem rozliczania prosumentów, a także o jego wadach i zaletach.

Prosument to osoba lub podmiot, który jednocześnie produkuje i konsumuje energię elektryczną. W kontekście fotowoltaiki oznacza to właściciela instalacji PV, który wykorzystuje wyprodukowaną energię na własne potrzeby, a nadwyżki oddaje do sieci energetycznej.

Status prosumenta umożliwia korzystanie z preferencyjnych zasad rozliczania energii oraz udział w programach wsparcia dla odnawialnych źródeł energii. Co ważne, prosumentem może być zarówno osoba fizyczna, jak i przedsiębiorstwo, spółdzielnia mieszkaniowa czy jednostka samorządu terytorialnego.

Obecnie w Polsce funkcjonują dwa systemy rozliczania prosumentów. Pierwszy z nich tzw. net metering, który dotyczy instalacji oddanych do użytku przed 1 kwietnia 2022 roku. Od tej daty rozliczenie nowych prosumentów odbywa się wg zasady net biilingu. Sprawdźmy, co kryje się za tymi tajemniczymi nazwami.

Net metering, znany również jako system opustów, był stosowany w Polsce do 31 marca 2022 roku. W tym modelu prosument oddaje nadwyżki energii do sieci, a następnie może je odebrać w okresach mniejszej produkcji, np. zimą. Rozliczenie odbywa się ilościowo, co oznacza, że za każdą 1 kWh oddaną do sieci, prosument może odebrać 0,8 kWh (dla instalacji do 10 kW) lub 0,7 kWh (dla instalacji powyżej 10 kW) . Taki sposób rozliczenia był bardzo korzystny i przyczynił się do dynamicznego rozwoju mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce.

Od 1 kwietnia 2022 roku wprowadzono system net billing, który zastąpił net metering dla nowych prosumentów. W tym modelu nadwyżki energii są sprzedawane do sieci po cenach rynkowych, ustalanych na podstawie Rynku Dnia Następnego (RDN). Środki ze sprzedaży trafiają na specjalny depozyt prosumencki, z którego można pokrywać koszty zakupu energii w okresach, gdy produkcja własna jest niewystarczająca. Warto dodać, że od 1 lipca 2024 r. depozyt jest rozliczany w czasie rzeczywistym, co może oznaczać większe wahania i większe ryzyko strat finansowych dla prosumentów.

Główna różnica między net metering, a net billing polega na sposobie rozliczania nadwyżek energii. W net metering rozliczenie odbywa się ilościowo, co pozwala na korzystniejsze warunki dla prosumenta, ponieważ nie ponosi on kosztów związanych z różnicami cen energii. Natomiast w net billing rozliczenie jest wartościowe, co oznacza, że prosument sprzedaje energię po cenach rynkowych, które mogą być niższe niż ceny zakupu energii z sieci. Dodatkowo, w net billing prosument musi bardziej świadomie zarządzać zużyciem energii, aby maksymalizować autokonsumpcję i minimalizować straty finansowe .

Nie bez znaczenia jest też fakt, że w net billing dochodzi do rozdzielenia momentu produkcji i zużycia energii, zarówno w czasie, jak i w wartości. Oznacza to, że energia oddana do sieci może być warta mniej niż energia kupiona w innym momencie, nawet jeśli mówimy o tej samej ilości kilowatogodzin.

Wprowadzenie net billingu zwiększyło znaczenie magazynów energii w systemach fotowoltaicznych. Dzięki magazynowaniu nadwyżek energii, prosument może wykorzystać je w okresach większego zapotrzebowania, unikając konieczności zakupu droższej energii z sieci. Magazyn energii pozwala również wzmocnić autokonsumpcję, co przekłada się na większe oszczędności.

Ponadto, wiele programów wsparcia (np. „Mój Prąd 6.0”) oferuje dotacje na zakup magazynów energii, co znacząco obniża koszty inwestycji. Dzięki temu rozwiązaniu zestawy z magazynem energii stają się bardziej dostępne i opłacalne.

Nie można też pominąć aspektu bezpieczeństwa. Zasilanie awaryjne podczas przerw w dostawie prądu jest coraz ważniejsze, zwłaszcza w kontekście rosnącego zagrożenia blackoutami .

Instalacja off-grid to system fotowoltaiczny działający niezależnie od sieci energetycznej. W takim rozwiązaniu cała wyprodukowana energia jest magazynowana i wykorzystywana na potrzeby własne, bez konieczności oddawania jej do sieci.

Choć rozwiązanie to zapewnia maksymalną niezależność, wiąże się z większymi kosztami – niezbędne są pojemne i wydajne magazyny energii, systemy sterujące oraz dodatkowe zabezpieczenia. Instalacje off-grid są jednak coraz częściej wybierane przez osoby mieszkające w trudno dostępnych lokalizacjach lub tych, którzy nie chcą polegać na zawodnej infrastrukturze energetycznej. W połączeniu z generatorem rezerwowym i odpowiednim systemem zarządzania energią, system off-grid może być w pełni funkcjonalnym źródłem zasilania przez cały rok .

W związku z coraz większą liczbą prosumentów oraz rosnącą decentralizacją źródeł energii, w Polsce zaczynają pojawiać się nowe rozwiązania prawne i technologiczne.

Jednym z nich są wspólnoty energetyczne, czyli zrzeszenia osób lub podmiotów, które wspólnie inwestują w odnawialne źródła energii i dzielą się energią wewnątrz społeczności. To rozwiązanie zyskuje popularność zwłaszcza wśród spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot lokalnych i małych gmin.

Kolejnym trendem jest tzw. agregacja popytu i podaży, gdzie wyspecjalizowane firmy (agregatorzy) zarządzają wieloma małymi źródłami energii i magazynami, oferując usługi bilansowania na rynku energii. Dzięki temu prosumenci mogą nie tylko sprzedawać energię, ale też świadczyć usługi systemowe, uzyskując dodatkowe przychody.

Ostatnią nowością są dynamiczne taryfy. W tych modelach rozliczeń, cena energii zmienia się co godzinę w zależności od podaży i popytu na rynku. Dzięki nim świadomi prosumenci mogą zarządzać zużyciem i magazynowaniem energii tak, by maksymalizować oszczędności lub zyski.

Ile kW fotowoltaiczne można zamontować samemu?

Prawo nie ogranicza jednoznacznie mocy instalacji, którą można zamontować samodzielnie, ale w praktyce najczęściej są to mikroinstalacje do 10 kW. Wynika to z przepisów, które pozwalają na uproszczoną procedurę zgłoszeniową oraz korzystniejsze warunki rozliczeń w przypadku takiej mocy. Sam montaż konstrukcji i paneli można wykonać we własnym zakresie, o ile posiada się odpowiednie umiejętności i przestrzega zasad bezpieczeństwa. Kluczowe jednak jest, aby podłączenie do sieci i odbiór instalacji przeprowadził elektryk z uprawnieniami SEP. Przekroczenie mocy 10 kW wiąże się z dodatkowymi formalnościami, a czasem również z koniecznością uzyskania pozwolenia na budowę.

Czy można mieć fotowoltaikę bez podłączenia do sieci?

Tak, można posiadać instalację fotowoltaiczną działającą całkowicie niezależnie od sieci. Taki system nazywamy off-grid. W takim rozwiązaniu cała wyprodukowana energia jest magazynowana w akumulatorach i wykorzystywana wyłącznie na potrzeby własne, bez wymiany z siecią elektroenergetyczną. To szczególnie dobre rozwiązanie w miejscach, gdzie nie ma możliwości podłączenia do sieci lub gdy użytkownik chce uzyskać pełną niezależność energetyczną. Należy jednak pamiętać, że system off-grid wymaga zastosowania dodatkowych komponentów tj. pojemnych magazynów energii oraz niezawodnego falownika z funkcją zarządzania zasilaniem. Choć koszt takiej instalacji jest wyższy niż standardowego systemu on-grid, korzyścią jest pełna autonomia i odporność na przerwy w dostawie prądu.